Zelden heeft de redactie van Extaze zoveel inzendingen binnengekregen die specifiek op het thema van het aankomende nummer geschreven waren. ‘Ontheemd’, het thema van ons jubileumnummer (25) sprak zozeer aan, dat we de bijdragen hebben moeten verdelen tussen het papieren blad en de website.
De dichters Arnoud Rigter (Eindhoven), Marcel de Roos (Woerden), Bert Struyvé (Assen), de korte verhalenschrijvers Emanuel Claessens (Rotterdam), Keesjan Roeland (Loppersum) en Reinold Widemann (Hengelo), de columnist Niek Bremen (Sittard) en de essayiste Hester van Gent (Rotterdam) zullen zich op de Extaze-website zeker niet ontheemd voelen. Ze zullen zich er thuis voelen en we gaan zeker nog van hen horen.
Veel, heel veel bijdragen voor Extaze 25: ‘Ontheemd’
Gepost in Home
Plaats een reactie
Een gebrekkige nabootsing, Hester van Gent
Als ik op een zondagochtend in juni door NRC Handelsblad blader, valt mijn oog op een kleurenfoto in het economiekatern. Het beeld beslaat twee bladzijden en verlucht het artikel over een conflict tussen Donald Trump en het Ierse graafschap County Clare, waar de Amerikaanse president een golfresort heeft. Ik bekijk de foto met het bijschrift: ‘Het Ierse golfresort van Donald Trump, aan de kust bij Doonbeg.’
Aanvankelijk zie ik in het beeld geen golfresort, maar een gekromde baai met een blauwe zee die naar het zandstrand toe steeds lichter kleurt, en trekt mijn blik naar een groep huizen met donkere zadeldaken op de voorgrond van de foto. Een dorp aan Doughmore Bay. Als mijn ogen verder naar rechts glijden, de curve van de baai volgend, zie ik een grazig heuvellandschap dat overgaat in een duingebied, evenwijdig aan de baai.
Deze indruk duurt maar kort. Al snel heb ik in de grazige heuvels de golfbaan herkend en bedenk ik dat wat vluchtig een dorp leek, het resort moet zijn.
Waarom bootst het resort een dorp na?
De keuze voor de ligging is helder. De gebouwen en de golfbaan bieden zicht op het strand en de zee. Dit kustlandschap moet de reden zijn dat het resort niet méér landinwaarts is gebouwd, met het gezicht op het dorp Doonbeg.
Maar vanwaar die dorpse uitstraling? En heeft het resort nog meer dorpse kenmerken? In het artikel geeft correspondent Melle Garschagen een korte beschrijving van het verblijf. Hij spreekt van een hotel met luxe kamers, brasserie Trumps en een Members Club. En natuurlijk van de golfbaan, die wordt geflankeerd door een ruime parkeerplaats.
Ik probeer te bedenken wat een dorp precies tot dorp maakt: een compact samenspel van mensen, straten, huizen? Ik filter wat kenmerken uit de summiere kenschetsen van het dorp Doonbeg waarmee Garschagen zijn tekst van couleur locale heeft voorzien, en bouw in mijn hoofd een dorp: in Doonbeg wordt bier geschonken en kan je eten in de dorpskroeg, maar bovenal wordt er, op kleine schaal, gewoond.
Het resort heeft bouwstenen van een dorp, maar niet genoeg om een dorp te zijn. In de ruime hotelkamers van het resort zou je met een beetje goede wil ook woningen kunnen zien, zij het voor tijdelijk gebruik. Maar de voorzieningen die zich nestelen in een dorp als Doonbeg, zoals een basisschool, bevat het resort niet. Net zo min als een dorpsslager die moeite heeft het hoofd boven water te houden.
Wie iets of iemand nabootst, neemt niet alle kenmerken over.
Het is, voor zover ik dat kan opmaken, vooral de buitenkant van het resort dat zich voordoet als een dorp, of meer precies: dat verschijnt in de vorm van een dorp. De golfbaan op de foto neemt de vorm aan van zijn omgeving. Het speelveld glooit mee met de nabijgelegen duinen.
De golfbaan is hier op zijn plek, lees ik in de krant. In de vijftiende eeuw sloegen edellieden al steentjes naar gaten in het Schotse duin. Het golfspel komt voort uit de regels van het landschap. Maar als ik wat langer naar de foto kijk, zie ik het omgekeerde. De ontwerper heeft het duingebied bewerkt voor een golfbaan die past in de regels van het spel. Tussen de glooiende duintoppen liggen vlakke grastapijten met hier en daar de plooi van een bunker en de fijne belijning van een padenstructuur. De natuur is gekneed tot een golfbaan – maar niet uit vrije wil. Soms komt ze hier tegen in verweer, als de zee knaagt aan de vorm van enkele holes, de reden dat Trump een muur tussen strand en duin wil plaatsen. De gemeenteraad van County Clare is hierop tegen.
In de natuur heet het nabootsen van organismen door plant of dier mimicry. Sommige zweefvliegen schrikken de vijand af met gele ‘wespenstrepen’, en er zijn bidsprinkhanen die eruitzien als de bloemen waartussen zij zich verstoppen, wachtend op een prooi. De nabootsing zit vaak aan het oppervlak. En wie of wat een levend wezen ook imiteert, het is bedoeld als misleiding van een vijand of een prooi.
Ik probeer mij de schil van Doonbeg voor te stellen en werp in gedachten een blik op het dorp. Ik zie een lieflijke plek in een ruige omgeving, een dorp op een ansichtkaart, met een brug en gedrongen huizen. Aan de rand staat een vervallen loods, die door de roest een eigen bekoring kent.
Ik kijk naar de ingebeelde ansichtkaart en denk niet aan het dorpse leven, met de luchtige grappen in de dorpskroeg, noch aan de tragiek van een vroeg gestorven vrouw. Zolang het bij de huid blijft is het dorpsbeeld comfortabel, zonder conflict of onbetaalde rekening.
Deze huid heeft de architect van het resort gekozen als toonbeeld van gerief. Het resort verleidt met haar mimicry bezoekers die op zoek zijn naar gemoedsrust en comfort.
De lijn tussen verleiding en misleiding is soms dun.
Die verleiding heeft echter niets van de verfijning waarmee de bidsprinkhaan zich toont als orchidee. Bij een nadere blik op de foto van het resort kijk ik dwars door de mimicry heen.
Aan de zeekant staat een hoofdgebouw in bruin natuursteen en met een blauwe kap. Meer landinwaarts vind ik kleinere bouwvolumes. Hier zijn de gevels opgedeeld door donkere regenpijpen, alsof de bouwwerken samengevoegde huizen zijn. Het resort bootst een dorp na dat bestaat uit een landhuis met een reeks bescheiden woningen.
Maar het resort is te eenvormig om het beeld van een dorp in stand te houden. Zo kent het ensemble slechts drie kleuren: het bruine natuursteen van het hoofdgebouw, het blauw van de zadeldaken en het wit van het pleisterwerk op de gevels van de kleinere gebouwen.
De verticale lijnen van de regenpijpen over de witte gevels zijn de enige bouwdelen die de indruk wekken dat een gebouw uit verschillende huizen bestaat. Voor de rest zijn de gevels opgebouwd uit gelijke ramen en deuren die het gevelbeeld weer aaneensmeden tot een hotel.
Er is niets wat uit de toon valt, geen scheve pan, geen ongelijk muurtje. Elk element laat zien dat het deel uitmaakt van één complex, in één keer gebouwd en niet met de tijd gegroeid.
Bovendien kent het resort op de foto geen enkele uiting van persoonlijk gebruik. Als dit ensemble een dorp moet voorstellen, waarom is er dan nergens een rood gordijn waar mijn blik naartoe wordt getrokken? Waar is de scheve parasol, bedrukt met de tekst van een biergigant? Heeft er dan niemand een dakraam gemaakt, een schutting geplaatst, een waslijn buiten gehangen?
Ik vraag mij af waarom de ontwerper niet meer zorg heeft besteed aan de nabootsing. Hoe kan het dat die verleiding slechts is bedoeld voor de vluchtige blik? Het antwoord ligt besloten in de eenvormigheid en de verzorgde staat van het resort. De architect heeft nooit gepoogd het resort tot perfecte nabootsing van een dorp te maken. Nee, het resort moet bij een eerste, vluchtige blik de schijn hebben van een vriendelijk dorp, maar meteen daarop duidelijk maken dat het hier niet om een plaats als Doonbeg gaat, met al het persoonlijk leed en achterstallig onderhoud dat daarbij hoort. Juist door achter het dorpsbeeld al gauw een luxueus resort te zien, wordt de toeschouwer gerustgesteld.
Het is alsof het resort wil zeggen: ‘Ik lijk op een dorp, gemoedelijk, niet? Maar kijk: ik ben vol weelde. Bij mij geen hulpbehoevende slager, maar slechts fruit en jus d’orange, een sauna en uitzicht op duinen en zee. Met mij gaat het altijd goed.’
Het is een ambivalente vorm van mimicry, waarbij het de bedoeling is dat de toeschouwer al bij de tweede blik de nabootsing doorziet. Mij was deze vorm nog niet bekend, maar wie weet komt het vaker voor.
Misschien vraagt de slager met dezelfde vorm van mimicry om hulp. Laat hij zijn uithangbord aan de slagerij nog even hangen en verleidt hij zo de klant door de winkelruit te kijken naar een ruimte zonder waar, als om, via een omweg, te vertellen: ‘Dit is een slagerij. Het lijkt een mooie winkel maar van binnen is het leeg. Wat kan ik hieraan doen?’
Vijf gedichten, Arnoud Rigter
Peuterzondebesef
Ik doe alles na. Vorkheftrucks. Voorbeeldige boter, ik
verroom. Voorbeeldige schenkstroop, ik word traag en
zoet en lach naar alle drachtigen. Ik hecht in alle richtingen.
Zet een mens lang op een plek en ’t hecht. Stoofperen.’
Ik ga in partjes. Soms doe ik sluipmoeders in dakgoten na
en ontwikkel verzonnen zondebesef om m’n ziel uit te lijnen,
dat dwalende ding. Dat qua hechting niet sterk is. Tenminste,
ik heb er geen weet van. Ik doe een boek na en zwijg.
Gekleed in de kleuren van de kinderbijbel ga ik
ongezongen de straat op.
Een alziend oog doorweekt me ook met plu.
Ik zwaai naar alle treinen.
Portret van mezelf als leider van de vrije wereld
Poets je tanden. Kom binnen door het deurtje in mijn
voet, schuin onder het eksteroog. Antieke deurklink.
Klim omhoog. De binnenwand biedt grip. Ruimte zat.
Op de plek waar het tweede been invoegt
had inderdaad een dikke plak aardlaag moeten zitten.
Schuur alles daar blank. Laat het glanzen met bootlak.
Rond m’n middenrif treft u niet de bekende schommel
voor buikkriebel en gezwiep. Schuren en lakken graag.
Vooral waar nog restanten herinneren aan de bedstee.
In de hartstreek, door weinig bijzonders omzoomd,
had de bloemschikcursus moeten plaatsvinden.
Ontsmet het met citroensap, schrob voorzichtig.
Hoger treft u de binnenzijde van mijn glimlach,
herkenbaar aan de slijtageplekken. Stevig
scrubben en in bordeauxrode grondverf zetten.
Ter hoogte van waar het geheugen
had moeten zwemmen rust u even uit.
Laat daarna de oorschelpen leeglopen
en lepel de laatste getallen uit mijn kruin.
Ik zal stoppen met bewegen, sokken afrekenen,
grappen maken, wij vallen volledig spik en span
samen waarbij ik geen knieholte van mondholte
kan onderscheiden. Een vrijheidsbeeld is leeg.
Net als god behoor ik tot de ongewervelden.
.
De dood stevig inmasseren tot een rijke schuimvorming.
Enige tijd laten inwerken.
Uw hoofdhuid kan gaan tintelen tijdens de toepassing.
Noem me geen pomp
I
Met mij bent u meer dan mondholte. Ik ben een bloskleurig
en hol middenste, pomp de vloeibaren rond: moeders moeder,
een memorabele bruid… ik help uw stembanden wrijven en rillen.
Laat ik me voorstellen. Ik ben uw lievelingslichaamsdeel.
Houd me te vriend, ik kan uw moordenaar zijn. Maar als u neuriet,
leg ik vreemdsoortigheden in uw mond. Neurie houten planken
weer tot bomen. Neurie veren terug tot kraai.
Neurie een zweem hemel in uw keel,
neurie de feiten toe,
verneurie ondertussen alle tijd tot partituur.
Hier spreekt uw bemoeizuchtig lichaamsdeel.
II
Materialiseer me niet tot pomp, maar neurie – houd me te vriend.
U heeft pasgewassen haar en nachtzoenen voor onderweg:
wapens voor in kindonvriendelijke dromen
van ma links, van pa rechts, ik hoop dat
iemand na de klap uw kootjes
op de goede volgorde legt.
Neurie een klap
tot souvenir van de oerboem.
Neurie zee tot vreemdsoortig buitenland.
Neurie stof tot vlees, tot individu, tot u.
III
U bemerkt nog schuimkoppen op uw gemoed,
noem me dan toch geen pomp. Goed,
daar gaat u. Helemaal los.
Als een kind zonder sprookjesbos.
.
Wat is er nou eigenlijk leuk aan mens zijn?
Nee echt, ik vind het leuk hoor,
maar waarom nou toch? Bramen?
Aardbeien met van die haartjes er op?
Met je mond vol grafsteen staan?
Als een onwettig kind een woestijn nodig hebben
om de sterrenhemel goed te kunnen zien?
Wat is er nou eigenlijk leuk aan mens zijn?
Altijd tandenpoetsen voor het voortplanten.
Een kat die aan je ooglid ruikt.
Godontkennend broodbakken.
De maan Luna noemen.
Ergens heb ik humor opgelopen, mensen, maar waar?
Kerk? School? Planeet?
De Aldi gaat dicht, Niek Bremen
Het stond vanmorgen in de krant.
De Aldi ligt aan de rand van de stad, tegenover een appartementencomplex. De supermarkt is in een oud pand gevestigd en is net zo ‘basic’ als de klanten die er komen. De glazen schuifdeuren gaan steeds uitnodigend open, ook als je er geen boodschappen wilt doen.
Links, bij de inpaktafels, vind je de kassa en een schap met koopjes. Het zijn aanbiedingen die zo voordelig zijn dat niemand belangstelling heeft. Al jaren stap ik opgewekt met mijn boodschappentas naar binnen en ga ik op zoek naar eieren, afwasmiddel en wafels. Goedkoper bestaat niet.
Ik kom steeds dezelfde klanten tegen: een mevrouw met een haarnetje en rollator die tussen de koekjes rommelt, een allochtone man die zijn winkelkarretje met melkpakken vult en een schuwe bewoner van de dagopvang met een lappenpop op de arm. Wij groeten elkaar nooit, want dat is niet gebruikelijk.
Toen ik gisteren tussen de afwasmiddelen naar een flacon met ‘Duftstoffe’ zocht, werd ik op mijn schouder getikt. ‘De Aldi gaat dicht,’ zei het haarnetje en ze kneep verbitterd in een rol chocoladeflikken.
‘Wat erg,’ zei ik en ik liet het afwasmiddel in mijn boodschappenmandje glijden.
‘Ik woon hier tegenover,’ vervolgde ze ‘en nu weet ik het ook niet meer.’
‘Wat weet u niet meer?’ vroeg ik verbaasd.
Ze keek mij nijdig aan. ‘Waar ik mijn boodschappen moet doen.’
Ik dacht even na, in de veronderstelling verkerend dat van mij een oplossing werd verwacht. Ineens wist ik het. ‘In de stad,’ zei ik triomfantelijk.
Ze lachte schamper en liet de rollator een ‘wheelie’ maken.
De allochtone man die zijn winkelkarretje met melkpakken had gevuld, mengde zich in ons gesprek. ‘Geen auto,’ verklaarde hij wanhopig naar de pakken wijzend, ‘hoe nu verder?’
Op het moment dat ik wilde zeggen dat ik wel een auto had, realiseerde ik mij plotseling dat ik niet altijd in de mogelijkheid verkeerde om met die man naar een super te rijden. Wellicht zou de vrouw met rollator ook mee willen gaan. En wie moest dan de afspraken op elkaar afstemmen?
‘Misschien komt er een nieuwe winkel in dit pand,’ liet ik mij ontvallen. Aan de gezichten van de klanten kon ik zien dat ik niet geloofwaardig overkwam.
De bewoner van de dagopvang was nieuwsgierig genaderd. Ze klemde een lappenpop tegen zich aan en ze dronk uit een blikje bier.
Ik staarde naar de versleten winkelvloer en de eenvoudige uitstalling van witlof in kartonnen dozen en doperwten in blik. Ofschoon wij elkaar niet kennen en niet groeten zijn wij in staat om razendsnel een verbond te sluiten wanneer onrecht in het spel is.
‘Misschien kan het personeel ons verder helpen,’ stelde ik voor.
De medewerkers van de Aldi zijn breed inzetbaar. Als de caissière niet hoeft af te rekenen, vult ze de voorraad aan of eet een boterham. Het maakt haar niet uit wat ze doet, als het maar zes uur wordt.
Bij de afdeling textiel en waxinelichtjes trof ik een medewerkster aan die in rap tempo de schappen vulde. Ik schraapte mijn keel en verzamelde moed. ‘Ik spreek namens alle klanten,’ sprak ik ernstig, ‘er gaan grote problemen ontstaan als de Aldi sluit. Meneer daar heeft geen auto en mevrouw kan met haar vervoermiddel het stadscentrum niet bereiken. Bovendien mis ik de koopjes bij de kassa.’ Hoewel ik dit laatste argument minder sterk vond, maakte het, alles bij elkaar opgeteld, misschien het verschil.
‘Ons wordt niets gevraagd,’ zei de winkelbediende zonder haar werk te onderbreken en ze verwijderde een fles azijn die tussen de sportsokken lag.
‘Wat vindt u er nou van?’ hield ik aan.
De vrouw draaide zich om. ‘U begrijpt het niet,’ zei ze, ‘de Aldi gaat dicht.’
Sprakeloos keek ik haar aan. Ik wilde iets zeggen over stakingen, boycot en andere machtsmiddelen die wij in Nederland gebruiken als wij onze zin niet krijgen, echter iedereen was weggelopen en stond bij de kassa, behalve de klant met de lappenpop.
‘Zo gaat dat altijd,’ zei ze en ze nam een slokje bier.
Ik aaide haar knuffel en ik rekende ‘Spülmittel mit Duftstoffe’ af.
De schuifdeuren openden zich vanzelf, voor de laatste keer.
Flokstra en Von Neufeld aan het water, Reinold Widemann
‘Dat ziet er veelbelovend uit.’
‘Jazeker, laat ze maar komen, de knijpers,’ antwoordde Flokstra.
‘Knijpers?’
‘Ja, de zware jongens, deurmatten en rovers… maar waar zit u eigenlijk?’
Verbaasd keek de visser om zich heen. Waar het stemgeluid vandaan kwam was niemand te zien.
‘Ik kom wel even bij u,’ zei de stem.
Uit het water kwam met rustige stappen een groene kikker. Hij waadde door het riet, klom op de wal en nam plaats naast de visser.
‘Goedemiddag,’ klonk het uit het gras.
Flokstra keek om zich heen om te zien welke grapjas hem een poets wilde bakken. Daar zag hij de kikker, een pratende kikker. Zijn half gesloten ogen gingen onderzoekend langs het achterste van de kikker. Ergens zou vast wel een of ander draadje zitten waarmee het beest bestuurd kon worden.
‘Zoekt u iets?’
In de overtuiging dat zich dadelijk wel een bestuurder zou melden, wachtte Flokstra af. Toen het stil bleef, pakte hij de kikker om het van nabij te kunnen bekijken en zo het geheim te kunnen ontsluieren.
‘Hé, wat doet u nu?’
Geschrokken trok de visser zijn hand terug en keek naar het dier met een blik die een lege plaats in zijn hersenen deed vermoeden.
‘Ik ben Adriaan von Neufeld,’ zei de kikker met een brede glimlach, ‘Adje voor mijn vrienden.’
‘Flokstra,’ zei de visser, ‘Kees Jan Flokstra.’ Hij stak zijn hand uit en besefte op hetzelfde moment dat handen schudden niet tot de mogelijkheden behoorde. Adriaan von Neufeld glimlachte nog breder bij het zien van dit gestuntel.
‘Komt u hier wel vaker?’ vroeg de visser om niet onbeleefd te lijken.
‘Natuurlijk, ik woon hier,’ zei de kikker.
‘Hier? Waar hier? Hier vlakbij?’
‘Hier vlakbij ja. U zit op mijn huis.’
Geschrokken keek de visser onder zijn stoeltje en stond op.
‘Ach, blijft u rustig zitten, geen probleem, ik heb verschillende huizen,’ zei Adriaan von Neufeld. De woorden klonken vriendelijk, de uitspraak was accentloos en verzorgd, misschien zelfs iets te bekakt. Zijn stem, een mooie heldere tenor, vertoonde geen spoor van kwaakgeluiden. Zijn ogen keken met de zelfverzekerdheid van pas afgestudeerden.
‘Zozo, nee maar, u bezit meer dan één huis, niet verkeerd. Tja, ikzelf sta op een camping hier vlakbij. Een tweede huis kan ik niet betalen, want ik…’
Hij onderbrak zijn uitleg toen hij besefte tegen wie hij sprak. Wat een onzin, dacht hij, een kikker met verschillende huizen, niet twee maar nog meer, de opschepper.
‘Eh… neemt u mij niet kwalijk, maar heb ik het goed dat u een kikker bent?’ De vraag kwam er zo plompverloren uit, dat de glimlach van Von Neufeld abrupt van zijn gezicht verdween. Zijn wangen bolden op en produceerden een sputterend geluid. ‘Wat bedoelt u?’ snoof hij.
‘Nou ja, ziet u, ja, nou ja, u lijkt toch op een kikker nietwaar?’
‘Niet waar, ik lijk niet op een kikker, ik ben een kikker, heeft u daar iets tegen?’
‘Nee, nee, begrijpt u me niet verkeerd, in het geheel niet,’ haastte Flokstra zich te corrigeren, ‘maar ja, ziet u, ik weet dat er allerlei soorten dieren bestaan en daar reken ik mezelf ook toe, maar mensen kunnen praten en kikkers heb ik tot nu toe alleen nog maar horen kwaken.’
‘U kwaakt zelf,’ hakte Adriaan von Neufeld terug.
‘Nee, dat is niet waar! Zeker niet! Ik praat met woorden en zinnen, maar u…’
‘Hoe kan het dan dat ik u versta?’
‘Omdat u kunt praten.’
‘Omdat u kwaakt!’
Na deze korte hakketakdiscussie viel er een beklemmende stilte, waarin beiden zich afvroegen wie er nu gelijk had.
‘Hier ligt een probleem,’ heropende Von Neufeld na enkele minuten het gesprek. ‘We zullen moeten onderzoeken wat er aan de hand is.’
Flokstra kreeg het warm en stelde zich voor hoe het leven er verder voor hem zou uitzien als zou blijken dat hij werkelijk kwaakte. Maar ook dan lagen er misschien nog wel mogelijkheden voor hem in het verschiet, bijvoorbeeld in de politiek. In de verre omtrek was geen mens te bekennen aan wie hij het probleem kon voorleggen.
‘Beet!’ kwaakte Adriaan Von Neufeld plotseling.
Flokstra greep naar zijn hengel en sloeg zo ongecontroleerd aan dat het tuig achter hem in het gras zwiepte en de terugslag ervoor zorgde dat hij het eerstkomende kwartier in de weer was om de knopen te ontwarren.
‘Slordig, slordig,’ kwaakte de kikker en schudde afkeurend zijn hoofd.
‘U kwaakt! Nu hoor ik toch echt dat u kwaakt!’ riep Flokstra.
‘Natuurlijk kwaak ik, ik kwaak altijd, dat is wat kikkers doen.’
‘Maar daarnet praatte u gewoon.’
‘Praten? Onzin, kikkers praten niet.’
Flokstra kreeg het warm en groene wolkjes bedekten zijn getergde geest. Verstrikt in het snoer hoorde hij de kikker duidelijk verstaanbaar kwaken. Verwoed probeerde hij het tuig los te maken, maar zijn vingers leken aan elkaar te kleven.
‘Fuck!’
‘Pardon?’
‘Het spul zit vast en mijn vingers plakken aan elkaar.’
‘Is dat ongewoon?’
‘Zo kan ik het snoer niet loskrijgen, ik krijg geen vinger achter de lus en…’
Plotseling besefte hij het dwaze van de hele situatie. Praten met een kikker over in de knoop geraakt tuig! Nu pas drong het tot hem door dat zoiets onmogelijk waar kon zijn. Het kon niet anders dan dat hij droomde. En hij vond het een vervelende droom, met die eigenwijze kikker. Als hij in het water sprong, zou hij wel wakker worden. Dat was de oplossing, dat zou hij doen, hij had er schoon genoeg van. Hij gooide zijn hengel neer, nam een korte aanloop en sprong.
Helaas, de verwachting dat hij op hetzelfde moment zijn lakens en dekens om zich heen zou voelen werd ruw geloochenstraft. De aanraking van het water kwam met een schok. Hij voelde de kleffe nattigheid van de vijver door zijn kleren heen. ‘Ik zweet,’ zei hij tegen zichzelf. Het zweet voelde koud aan, overdekte zijn hele lichaam en gutste in zijn mond. Met wilde bewegingen begon hij om zich heen te slaan, snakkend naar adem. Het lukte niet het water uit zijn mond te spugen en lucht te happen. Nog altijd was hij niet wakker.
Adriaan von Neufeld had het gebeuren vanaf de kant met verbazing gevolgd. Hij haalde zijn schouders op en sprong toen ook maar. Met een rustige schoolslag bereikte hij de visser. Doordat zijn mond zich half onder en half boven water bevond, kwaakte hij in bellen: ‘Waarom deed u dat eigenlijk zo ineens?’
Flokstra vertraagde zijn wilde arm- en beenslagen net zo lang tot hij dezelfde rustige slag van zijn metgezel te pakken had. ‘Ik droom dus nog steeds,’ mompelde hij.
‘Hoe bedoelt u?’ vroeg Von Neufeld.
Ze lagen nu beiden stil in het water en keken elkaar met lege bolle ogen aan. Toen Flokstra merkte dat zijn vingers nog steeds aan elkaar plakten, werd hij opnieuw onrustig. Detzelfde kleverigheid voelde hij nu ook tussen zijn tenen. ‘Modder,’ stelde hij zichzelf gerust, ‘gewoon modder natuurlijk, ik droom dat ik in de modder lig. En dat ik hier zo rustig in de modder lig, komt doordat ik in bed lig.’ Hij keek naar zijn handen die groenig in het water lagen. Zijn blik verstarde, want wat hij zag, vervulde hem met angst. Tussen zijn vingers ontwaarde hij een lichtgroen doorschijnend vlies. Hij maakte een zwembeweging en schoot een eind vooruit. ‘Zwemvliezen! Ook dat nog, het wordt tijd dat ik wakker word.’
‘Wat praat u toch steeds over dromen en wakker worden?’ vroeg Adriaan von Neufeld. ‘Denkt u dat u slaapt?’
‘Natuurlijk slaap ik,’ zei Flokstra. ‘Kijk maar, ik heb zwemvliezen, dat is toch niet normaal?’
‘Von Neufeld bekeek de handen van de man, maar zag niets ongewoons. Daarna keek hij naar zijn eigen poten en schrok. Aan elke poot hingen vijf magere sprieten, die los van elkaar konden bewegen. Bovendien merkte hij dat hij moeite had met drijven. Met al zijn vier poten begon hij te spartelen om het hoofd boven water te houden.
Zo lagen de twee wezens een tijdlang in het water en zagen vol verbazing elkaars mutaties aan – half in hun natuurlijk element, half kikker, half mens. Ergens tussen het riet dreef een hengel. Halverwege de mutatie zonken ze naar de bodem van het meer, beiden over net genoeg aanpassingsvermogen voor het leven onder water beschikkend om slechts een halve dood te sterven.
De kikkermens zag hoe zijn benen zich ontvouwden en voelde hoe zijn longen zich vulden met water dat hem, als hij niets deed, zou verstikken. Op de rand van de verdrinkingsdood besefte hij dat hij had leren zwemmen. Spartelend en hijgend verscheen hij boven water, tegelijk met een grote groene kikker.
Liggend op zijn rug in het water zag de grote kikker de avondluchten overtrekken. Hij was alleen en volmaakt gelukkig. Zijn kleine metgezel was verdwenen.
Ergens in een groot bed ontwaakte een mannetje van hooguit twintig centimeter, dat eenzaam en angstig vanonder een dekbed opkeek naar een huizenhoog schepsel met gesloten ogen. Hij stond op en begon zenuwachtig heen en weer te kruipen, van het kussen naar de dekens en weer terug.
Gepost in Columns, Proza
Getagged korte verhalen, Literair tijdschrift Extaze, Nieuw Proza Prijs 2014
Plaats een reactie
Verlangen, Keesjan Roeland
Gisteravond kroop je in bed met een kriebelend verlangen naar de dag van morgen. Je dacht aan het lekkere ontbijt en de dampende koffie die haar geuren zouden verspreiden door het geriefelijke huis, en aan het ontluikende licht en de warmte van de zon, en aan de planten en de dieren die net als jij hun ogen zouden openen en zien dat morgen vandaag is geworden.
Je sloot de ogen en maakte een lange reis door de nacht langs de plaatsen waar je in je leven bent geweest en langs de mensen die je hebt gekend, de levenden en de doden, en je zag ze zoals ze toen waren in levende lijve, als in een film, soms versneld afgespeeld, soms vertraagd, al naar gelang de emotie.
De afgelegde afstand en de verstreken tijd waren niet in kilometers of in uren uit te drukken, maar in lichtjaren. De wegen die je hebt begaan, de plaatsen die je hebt bezocht, de mensen die je hebt gekend werden met een vliegensvlug bezoekje vereerd, een bezoekje dat zich precies zo afspeelde zoals het toen is gebeurd, met uitzondering van de negatieve en duistere zaken die door de censuur van het licht uit de herinnering werden verwijderd.
Je ontwaakt en die fantastische reis die je gedurende de nacht hebt gemaakt, de meeslepende film die je hebt gezien werkt nog na. Je ligt in bed. De film is afgelopen. De hoofdpersoon ziet dat alles bij het oude is gebleven. Het koffiezetapparaat staat onbewogen klaar voor gebruik. De koelkast staat zachtjes te zoemen. De kast met ontbijtspulletjes is nog gesloten en wacht zwijgend op wat komen gaat.
Maar er komt niets, want ook jij ligt te wachten op wat komen gaat, zoals in de nachtelijke reis alles kwam en weer ging zonder moeite en zonder vermoeidheid.
En je koestert de herinnering aan het verlangen van gisteren naar vandaag.
Gepost in Columns, Proza
Getagged korte verhalen, Literair tijdschrif Extaze, proza
Plaats een reactie
Speak how you feel,
Emanuel Claessens
Op Utrecht CS ligt een portemonnee op de grond. Die kan daar niets aan doen, dit is nu eenmaal wat portemonnees in verhalen doen. Een gehaaste zakenman schopt er tegenaan, struikelt en valt op de grond. Een jonge vrouw schiet toe om hem overeind te helpen, maar ze is te laat. Hij is al uit zichzelf opgestaan en klopt het stof van zijn jas. Daarna raapt hij de portemonnee op en loopt er langzaam mee weg. In de portemonnee vindt hij honderddertig euro, een vergeelde pasfoto van de jonge vrouw, een foto van een paard en een bonnetje met de tekst önkiszolgáló mosoda. Hij schudt zijn hoofd en glimlacht, hij heeft nog nooit voor geld gebukt, het waaide toch altijd van onder zijn schoenen op. Maar nu loopt hij naar de ticketbalie en vraagt waar hij naar toe kan reizen met honderddertig euro. Met het antwoord van de baliemedewerker koopt hij een treinkaartje naar Budapest.
Voordat hij in de trein stapt, belt hij naar zijn werk en vraagt naar zichzelf. De telefoniste probeert hem eerst door te verbinden, maar zegt dan dat hij niet op zijn plek zit. ‘Wilt u een boodschap voor hem achterlaten?’ vraagt ze. Hij hangt op zonder antwoord te geven.
In de treincoupé zit hij tegenover een reiziger. Die praat over paarden en de koers van de dollar. De zakenman trekt zijn portemonnee en laat de pasfoto van de vrouw aan de reiziger zien. Die zegt dat hij denkt dat de vrouw dood is, omdat ze alleen maar jong was op een oude foto, ja bij nader inzien weet hij dat wel zeker. De reiziger stapt uit op het volgende station en de zakenman geeft hem de foto mee. ‘Niet te dicht langs de gebouwen lopen,’ roept de reiziger hem nog na, terwijl de trein langzaam wegrijdt. De zakenman heeft nu nog alleen het bonnetje en de foto van het paard in zijn portemonnee.
In Budapest zwerft hij een hele dag door de stad. Aan het einde van de middag zit hij ongeschoren op een bankje voor het station. Er komt een lijkkoets voorbij met een paard ervoor en een donkerbruine kist erin. De reiziger uit de trein zit op de bok van de koets. De zakenman springt op, rent naar de koets en geeft de foto van het paard aan de koetsier. De koetsier kijkt naar de foto van het paard en de zakenman kijkt naar het paard dat op de foto staat. Nu heeft hij alleen nog het onbegrijpelijke bonnetje in zijn portemonnee.
Een meisje met een cellokoffer komt naast hem zitten. Haar haar glanst blond als bladgoud, haar glimlach trekt fijne lijntjes langs haar mond. Zij spreekt bedachtzaam Engels met een zwaar accent. Hij laat het bonnetje aan haar zien. Ze glimlacht begrijpend en loopt dan, half sloffend, half dansend, op zachte gympen weg. De cellokoffer laat ze bij het bankje staan.
Hij aarzelt tussen blijven zitten en opstaan, tot zij even omkijkt. Dan pakt hij de koffer op en loopt achter haar aan, de hele stad door. Ze loopt door stegen die leiden naar brede geplaveide straten en uitkomen op winderige boulevards. De stad eindigt aan een geasfalteerde rondweg. Daarachter ligt een witte open vlakte met een grijs en haveloos appartementenblok.
Het meisje loopt door het witte gruis voor hem uit. Ze gaat naar binnen in een donker portiek. Hij volgt haar tot de traliedeur van een lift. Ze kijkt omhoog naar de liftschacht waar een liftkooi nadert. Ze stapt in en sluit de kooi af met de traliedeur. Voor zijn ogen gaat zij omhoog, maar hij blijft staan want de cello past niet in de lift. Hij sjouwt de cello de trap op naar de zesde verdieping.
Zonder dat zij het hem hoeft te vragen gaat hij naar het keukentje. Daar kookt hij een aardappel-koolschotel voor haar. Hij schilt de aardappelen, snijdt de uien, hakt de kool en schept er dikke plakken grove worst doorheen, terwijl zij cello speelt. Ze eten samen zwijgend aan een kleine tafel. Hij vraagt haar of de schotel goed is. Zij zegt: ‘It was good but not the best.’ Hij slaapt in het keukentje en hoort haar tot de ochtend schrijven op een typemachine. Zijn kleding ruikt naar witte kool.
De volgende ochtend ziet hij de typemachine zonder papier op een donkerbruin bureautje in de woonkamer staan. ‘Schrijf je over mij?’ vraagt hij aan het meisje. ‘I write everything,’ zegt ze trots. ‘Can you not?’ Ze trekt haar jas aan en stapt in de lift. Hij draagt de cello voor haar naar beneden en loopt met de koffer achter haar aan. Zij loopt naar een wasserette, waar zij werkt. Boven de deur van de wasserette staat: önkiszolgáló mosoda, net als op het bonnetje. Hij wacht in de wasserette op haar tot zij klaar is. Als zij naar buiten gaat, draagt hij de cello weer achter haar aan, door de stad terug naar haar appartement. Zo gaat het wekenlang in hun kleine wereld: cello, wasserette, appartement, koolschotel en typemachine.
Maar op een dag, net als het eten klaar is, komt een man in een overall met verfvlekken het appartement binnen. De bezoeker gaat zitten, het meisje zet twee borden aardappel-koolschotel op tafel en opent twee flesjes donker bier. Samen beginnen ze zwijgend te eten. Zij kauwt peinzend, kijkt over haar vork naar haar bezoeker. Die eet gulzig, snuivend, heeft alleen aandacht voor zijn bord.
’s Nachts schrikt de zakenman wakker van de stotende kreten van het meisje, als de bezoeker haar in de slaapkamer naast de keuken neukt. Hij vermoedt dat zij hem op dit moment als een cello tussen haar benen geklemd houdt. Hij hoort haar rauw en atonaal klaarkomen, bijna huilend van geluk. Het luisteren naar haar vervoering maakt ook hem gelukkig. Hij stelt zich voor dat dit allemaal dankzij hem gebeurt. Hij streelt zachtjes zijn eigen halfstijve lid, het voelt warm aan, als kneedbaar rubber in zijn hand.
’s Ochtends gaat hij weer met de cellokoffer achter haar aan naar buiten. Het meisje steekt de rondweg over en loopt langs stoepranden en over vluchtheuvels naar het plein voor het station. Daar ligt een portemonnee op de grond. Zij schopt er tegenaan en raapt hem op. Ze trekt een foto uit de portemonnee en laat die aan hem zien. Het is een zwart-wit kinderfoto van hemzelf, lachend, gezeten op een paard. Het meisje zegt: ‘Speak how you feel.’ Hij kijkt naar de foto in haar hand en naar zijn spiegeling in de ramen van het station. Hij zegt: ‘It was not the best, but it was good.’ Ze glimlacht, pakt haar cellokoffer en loopt er zonder om te kijken Budapest mee in.
Hij kijkt haar na tot ze verdwenen is. Dan belt hij naar zijn werk en vraagt naar zichzelf. De telefoniste zegt dat hij niet op zijn plek zit, maar dat zij hem net nog gezien dacht te hebben.
Hij gaat gerustgesteld zitten op het bankje voor het station. Nu hoeft hij alleen nog maar te wachten op de koets en op het paard dat op de foto stond.
Gepost in Columns, Geen categorie, Proza
Getagged korte verhalen, Literair tijdschrif Extaze, proza
Plaats een reactie
Voor de rustelozen,
Marcel de Roos
Je hoeft niet zelf te kunnen zingen
om te weten hoe het klinken moet.
Leunstoel, flesje port en laat maar komen.
Melodieën die een volkslied kunnen dragen.
Aangezet als ongeplande revoluties, even
achteloos weer opgegeven voor een ijle
trilling, hoog en schichtig. Dwaaltocht meer
dan uitrolmars van stalen strategieën.
Koortsbevangen zwanenzang. Een schril
verwenste odyssee van moeten, uit op
waarheid, zielsgenade en voldoening.
Aanklacht tegen lot en leugen. Missie van
het groot gemis. Tot credo het verlangen.
Trof niet zo zeker Slauerhoff, voer nooit
de boeg van Branco in op al die argeloze
kusten … op drift nu niet complete volkeren,
geen weet of richting vaag vermoeden,
tolk noch stem ons minst gekende zeer.
Daar zit je in je grachtenpand, de muren
vol met smaak en afbetaald, je wederhelft
verzonken en een platenspeler op herhalen.
Gepost in Poëzie
Plaats een reactie
Vijf gedichten, Bert Struyvé
Het spel van de spiraal
hoe je aan het eind van de houdbaarheid
zomaar de hei kopieert van internet
hoe je nog maar eens
behaaglijk in je draaistoel verdwaalt
terwijl vuile windvlagen zoeken naar een opening
om geruimde ballonnen te verstrooien
voorstellen onhoorbaar te mengen met ruis
fijner dan zilverzand
hoe je uren later niet meer dwaalt
maar het web nog eenmaal bespringt
als de spider die zoekt
naar verloren details in je vingers
woestijnzand
lichter dan in de hooiberg lichter dan de grote lijnen
die pas bezwijken
wanneer je ontwaakt
op de achterbank naar huis
met chauffeur
de laatste droom van erkenning
Analoge ontlading
hallo Bandoeng hallo Bandoeng, hier is..
ooit een walkietalkie met een rooksignaal
spintepels waaien spinsels tot een web
van suikerdraden met druppels kleefstof
en spannen struikeldraden om de aarde
de prooien rollen zelf de rode loper uit
met draadjes techno in hun oren
en filteren -wat niet is- de cloud weer in
wij spelen al decennia de vermicelliblues
tere engeltjes die aan schouders klitten
en lopen voorzichtig het speelveld af
vleugellam een analoog heideblauwtje
De vlucht
ik weet het wel
jij wilt op dit vroege uur niet eten
maar stortplaatsen stropen want
er gaat veel verloren zeg je
zoals gebroken matglas met sporen
van voortbewegende lijven van slakken
door gewitte tanden afgescheurde zakjes
en weggesmeten blikjes met verregend wikkel
ik zie de slaap weer muurvast in je ooghoek
en hoor je raspend geluid
ruik de eerste rook uit je mondhoek
en altijd voel jij wel ergens
vage muziek
altijd hoor jij wel ergens
een gevoelige snaar
soms begrijp ik het niet
wat zit er in jouw huid
ik haal voor jou het smeulend vuur van de nacht
naar binnen en bewaar
de laatste kooltjes in mijn koelkast
je kunt wat komen gaat ontlopen
een verleden krijg je voor altijd
De kunst van het schrappen
wanneer de kleine ramen gesloten ogen
verstijfd door dunne platen ijs is het raak
buiten waar jij ooit na een stille bui
met beide handen de sparren greep
het regende winter op het rendiermos
nu knerpt het onder mijn laarzen
daar onder druk van voeten verdwijnt de kosmos
hoog in de lucht schel de snavel van de rover
staat priemend gekrijt in kobaltblauw
misschien moet je niet tikken
tegen fragiele bloemen en matglas breken
koud toneelspel duurt vaak één bedrijf te lang
Ergens voel ik kortsluiting
klinkerstapels vormen tijdelijke dijken in de polder
waar gevelglas spiegelt in plassen naast kabelgoten
hijskranen zwaaien verwaaid als sky dancers
en eeltige werkhanden verleggen pijpen en rijplaten
de opstapjes de kekke muurtjes doorkruisen dromen
over olifantspaden van laarzen en winterjoppers
een waterpartij remt af voor chicanes van beton
de hangplek achter het speelveld ˂getijdenbestendig˃
oogt als luchtplaats voor roestvrij staal
het vonkt
als bureau-robotten digitaal de polder systematiseren
eerst verzanden naar eenvoud
dan naar allemansland want
de ontheemden zouden maar gaan dwalen
ja, ze zouden maar verdwalen
ook een dwaalgast op doorreis is niet welkom meer
Gepost in Poëzie
Plaats een reactie
Embarrassed Millionaires, door Cristian Oerlemans
“Socialism never took root in America because the poor see themselves not as an exploited proletariat but as temporarily embarrassed millionaires.”
Aan deze tekst, die al dan niet terecht wordt toegeschreven aan John Steinbeck, moest ik denken terwijl ik winkelde in Portugal. Wat in de jaren twintig/dertig gold voor Amerika geldt nu voor vrijwel de hele wereld. Waar zijn de socialisten gebleven? Anders gezegd, wie is er nog socialist of wat bedoelen we er eigenlijk mee? Bestaan er nog arbeiders, anders dan de Nepalezen of Indiërs die hier in Portugal voor pakweg 3 euro per uur de frambozen plukken in de plastic kassen die overal als witte ballonnen in de velden verschijnen. (Een beeld dat aan de beurs doet denken.) Er wordt ruimte gemaakt door opruiming van authenticiteit, van amandelbomen waarvan de amandelen al jaren niet meer geplukt worden. Te arbeidsintensief. Frambozen zijn economisch meer verantwoord. Ik herinner me nog uit vroege jeugdjaren toen ik bij een ‘oom tuinder’ logeerde, dat een framboos bijzonder was. Zeldzame vruchtjes voor rijke mensen. Zeldzaamheid is wellicht het woord. En tevens bereikbaarheid. De framboos als symbool voor het afkalvend traditioneel socialisme en de nieuwe economie. Eet framboos en voel je miljonair.
Een verre vriend sprak enige tijd geleden zijn bewondering uit voor een moderne grote Albert Heijn in een verbouwd winkelcentrum. Hij deed dit op Facebook, het toneel waarop mensen hun frambozen tonen. Kijk mij eens boeiend, leuk, warm, intelligent en modern leven. Mooi winkelen hoort daar bij. De showroom van bereikbaarheid. Opmerkelijk genoeg is zo’n Albert Heijn maar een dwerg vergeleken met – ik noem er maar eentje – de Continente in Portugal, een landje met slechts 10 miljoen inwoners (vs de 17 miljoen bij ons op de halve oppervlakte), overeind geholpen/gehouden met Europees geld. Nog groter is het verschil in ‘winkelcentra’. Hiermee pakken de Portugezen pas echt uit, zowel in formaat als architectonisch. Mensen gaan hier hele zondagen met gezin of familie naar het winkelcentrum en er worden vakantiereizen georganiseerd naar bijvoorbeeld Dolce Vita Tejo (142.000 m2, 300+ winkels) in Lissabon. De naam zegt het al: het zoete leven aan de Taag.
Als je in zo’n winkelcentrum rond dwaalt zie je alleen maar miljonairs. De overvloed ligt voor het grijpen en niemand voelt zich door gebrek aan contanten in verlegenheid gebracht (no embarrassment), want alles is met geleend geld te betalen. Het mooie is dat dit rijkdomgevoel voor een paar centen bevestigd kan worden, door bijvoorbeeld een espresso te drinken op een van de vele terrasjes en hiervoor niet meer dan hooguit 80 cent te betalen (meestal 65 cent).
Waarom was ik in het winkelcentrum? We hebben een nieuwe koelkast nodig. Nodig? De oude koelt nog prima maar staat continu te stampen en te grommen, het beest slurpt energie. We willen A++ minstens want elektriciteit is in Portugal belachelijk duur. En zeldzaam, er is eigenlijk maar één aanbieder, een monopolist genaamd Electricidade de Portugal. China en Quatar zijn de grootste aandeelhouders. Hoe heet dit ook al weer? Kroonjuwelen verkopen. Maar er is gelukkig keuze genoeg in energiezuinige koelkasten, bijna net zoveel als in LED televisies. Al wil je een Smeg van meer dan 3000 euro. Niet zeldzaam meer. Bereikbaar met korting en een lening via je klantenkaart.
“Laten zij die overvloed hebben eraan denken dat ze zijn omgeven met doornen, en laten ze goed oppassen dat ze er niet door geprikt worden.” – Johannes Calvijn.
Gelukkig hebben frambozenstruiken maar kleine stekeltjes, die je nauwelijks voelt.
Voel je rijk en gelukkig in het winkelparadijs.
Gepost in Column Oerlemans
Plaats een reactie
Het nieuwe nummer Extaze 25: ‘Ontheemd’
Donderdag 1 maart werd de nieuwe Extaze en de jubileumuitgave: 25 x Extaze.
gepresenteerd in de Houtrustkerk in Den Haag.
Vanaf 1 maart verkrijgbaar
Ontheemd
ESSAYS
Onze cultuur lijdt aan een intens gevoel van ontheemding, doordat de culturele
surrogaten die ons tekort opvullen van het ‘er alleen voor staan’ – te beginnen met
de knuffel of het dekentje dat ons door de nacht helpt – niet meer functioneren.
Mede vanuit dit inzicht van filosofe/psychoanalytica Julia Kristeva bouwt
Kris Pint zijn vertoog In het spoor van de apen op.
Richard de Brabander steunt in zijn essay Derrida’s klaagzang van de ontheemde op de Franse literair criticus en filosoof Jacques Derrida, die vaststelde dat de westerse metafysica zich baseert op een absoluut fundament: Goed, de Idee, de Rede, de Mens, de Natuur. Maar spreekt de woordvoerder van het Absolute voor iemand anders of voor zichzelf? Wat de toegang tot het Absolute mogelijk maakt, maakt het tegelijkertijd onmogelijk. De ervaring van aporie (niet-doorgang) is de ervaring van de ontheemding.
In zijn essay Andreas Burnier tussen utopie en dystopie komt Jaap Goedegebuure
te spreken over De droom der rede (1982), waarin Andreas Burnier onder haar eigen naam C.I. Dessaur de alles en iedereen dominerende rationaliteit plaatst tegenover
de kwetsbare intuïtie, en in deze strijd de ‘totale’ androgyne mens verdedigt.
Met betrekking tot dat laatste voegt Elisabeth Lockhorn zich in haar essay
Andreas Burnier, een twintigste-eeuwse savante, bij Jaap Goedegebuure: Burnier is
ontheemd in haar sekse, eigenlijk een jongen in een vreemd lichaam.
Stijn Out onderwierp zich aan een digitale detox en leerde daaruit dat de rust van
een omgeving een basis-ingrediënt is voor het kunnen ervaren van schoonheid
(Thuiszijn in het digitale tijdperk, ingeleid door Cor Gout).
Gerard Termorshuizen vertelt in Indische mensen in Den Haag 1930–1940,
geportretteerd door Herman Salomonson, alias Melis Stoke over de moeite die het oud-
Indischgasten kostte te wennen aan de nogal bekrompen Nederlandse gewoonten,
verwend als ze waren door ‘het ruime leven’ in Indië.
KORTE VERHALEN
Solli Asemani
Boudewijn van Houten
Marcel Ozymantra
Michiel Ramakers
Kees Ruys
Dieuwke van Turenhout
Henriette van Wermeskerken
GEDICHTEN
Daniel Bras
Els de Groen
Brigitte Spiegeler
Christophe Vansteeland
Theo van der Wacht
BEELD
Panopticum Berlin:
Wim Hardeman, Onno Schilstra
Gepost in Home
Getagged Andreas Burnier, Cor Gout, Elisabeth Lockhorn, Els Kort, essays, Evenement Den Haag, Evenementen Den Haag, extaze, filosofie, gedichten, Gerard Termorshuizen, grafische vormgeving Els Kort, Jaap Goedegebuure, Jacques Derrida, Kees Ruys, kort verhaal, korte verhalen, Kris Pint, literair, Literair tijdschrift, Literair tijdschrift Extaze, literaire tijdschriften, literatuur, Panopticum Berlin, poëzie, Richard de Brabander, Uitgeverij In de Knipscheer, verhalen
Plaats een reactie
Extaze in de Houtrustkerk, presentatie Extaze 25: ‘Ontheemd’
Op 1 maart van dit jaar verschijnt het vijfentwintigste nummer van Extaze,
een zilveren uitgave die vergezeld zal gaan van een kijk- en leesboek: 25 x Extaze,
waarin van al ‘onze’ beeldend kunstenaars één werk zal worden gepubliceerd,
voorzien van een prozaschets van Hein van der Hoeven of een gedicht van
Felix Monter. Tijdens de presentatie in de Houtrustkerk zullen beide uitgaven
te bewonderen (en te verkrijgen) zijn.
Het thema van het nieuwe nummer en van de presentatieavond is ‘ontheemd’.
Een ontheemde in de wereld van de Nederlandstalige letteren heeft Extaze
zich nooit gevoeld. Wij wisten uitstekende schrijvers te vinden en zij ons.
Wij wisten talent op te sporen en zij wisten dat ze bij ons goed zaten.
En na zes jaar overleven met zuinigheid en beleid is er nu ook vanuit de literaire en culturele instellingen en fondsen erkenning gekomen.
Natuurlijk: vijfentwintig Extazes (eigenlijk zesentwintig, want er was een nulnummer) is een prestatie van de redactie, de vormgeving, de tekstredactie en de medewerkers. Maar ook van de schrijvers en… het publiek dat trouw onze avonden bezoekt.
Een rustgevende entourage als die van de Houtrustkerk en een communicatie
zonder digitale bemiddeling zullen vooral Stijn Out aanspreken,
wiens essay ‘Thuis zijn in het digitale tijdperk’ (in Extaze 25) gaat over
‘je werkelijk thuis voelen’ in sereniteit. Net als altijd proberen we het thema van het nieuwe nummer ‘in de ruimte’ te brengen, driedimensionaal als het ware, vanuit verschillende disciplines verwoord, verklankt of verbeeld.
De Rotterdamse filosoof Richard de Brabander, kenner van het werk van Jacques Derrida en Jacques Rancière, zal voor de pauze spreken over deze Franse filosofen.
Na de pauze zal Elisabeth Lockhorn ingaan op het leven en het werk van de schrijfster Andreas Burnier (C.I. Dessaur), die in Extaze 25 een belangrijke plaats inneemt,
met essays van Elisabeth en van Jaap Goedegebuure. Na de lezing van
Richard de Brabander zal Peek Hijmans beelden laten zien van de muziekdocumentaire Dune Sessions en daar uitleg bij geven. Ook zal hij samen met Julie Scott vertellen
over hun leven als Professional Nomadz. Vooral het lied van Wasim en Arjan, uitgevoerd door een twintigtal muzikanten, zal opzien baren.
Na de pauze bijt Brigitte Spiegeler de spits af met (eigen) beelden en gedichten
uit haar nieuwe bundel Kinderroof & bijzang. Dan, na de lezing van Elisabeth Lockhorn, een optreden van gitariste/vocaliste Julie Scott en celliste Maaike Peterse. Een krachtig en geïnspireerd optreden staat ons te wachten, gegarandeerd.
Als sluitstuk van de avond beelden van Panopticum Berlin, een klein reizend museum
met panoramische tekeningen en prenten van verlaten gebouwen
en verloren mensen, in alle betekenissen van het woord ‘vormgegeven’
door Wim Hardeman en Onno Schilstra.
De inleider van de avond zal het juiste eerste woord wel weer vinden: welkom!
Locatie: Houtrustkerk, Beeklaan 535, Den Haag (hoek Houtrustweg).
Parkeren kan gratis op het erf van de internationale school aan de overzijde.
Aanvang: 20.15 uur precies. Deur open van 19.45 uur tot 20.10 uur,
dus graag op tijd aanwezig zijn.
Entree: € 10,00 (alleen contant te betalen).
Reserveren: redactie@extaze.nl
Presentatie: Cor Gout
Licht en geluid: Anton Simonis (Adesign)
Recensie Extaze 24 op Literair Nederland, Liliane Waanders
<< […] dient een literair tijdschrift een vrijplaats te zijn. Die omschrijving gaat voor Extaze, afgemeten aan de diversiteit van vorm, inhoud en statuur van de schrijvers op.>>
Lees hier de hele recensie
Gepost in Home
Plaats een reactie
Recensie We hebben alles bij ons: «Een prettig leesbare ‘roadnovel’.» – L. Torn
Over ‘We hebben alles bij ons’ van Arjen van Meijgaard voor NBD | Biblion, 24 december 2017:
(…) Victor, een aan dwanggedachten lijdende dertiger, helpt zijn vader Leo met diens verhuizing naar Portugal. In een gammel busje rijden ze met Leo’s spullen naar het zuiden. Eindelijk kan Victor zijn vader confronteren met een paar pijnlijke feiten. Waarom heeft Leo zijn vrouw en Victor verlaten en zo goed als niets meer van zich laten horen? Wat is er waar van Leo’s reputatie als vrouwenversierder? Trouwens, Victor zelf heeft, nadat hij zijn vader heeft afgeleverd, in Porto afgesproken met zijn jeugdliefde Valerie, voor wie hij zijn vriendin Marjolein wil verlaten. Een prettig leesbare ‘roadnovel’ waarin een zoon zijn vader en zichzelf alsnog leert kennen. Een tragikomisch dubbelportret van een vader en een zoon met een motto (van Patrick Modiano) dat de roman goed samenvat: verwacht van ánderen niet het antwoord op jóuw vragen. (…)
Meer over ‘We hebben alles bij ons’ op de website van Uitgeverij In de Knipscheer.
Gepost in Extaze-reeks, Home
Plaats een reactie
Een warm stralend 2018 gewenst door de redactie en medewerkers van Extaze
Extaze staat dicht bij zijn schrijvers
Onze schrijvers staan dicht bij Extaze
Sommigen van hen stuurden ons hartverwarmende woorden
voor het nieuwe jaar.
Die van Chris Ceustermans willen we graag met u delen:
Ik ben al zo veel verzen vergeten.
Met gesloten ogen schrijven we sonnetten
die door onze tongen worden uitgegomd.
Alles wat je in zeven woorden kan samenvatten is overbodig
als de lente komt:
Zie & hoor & lees u graag in 2018!
Gepost in Home
Plaats een reactie
Carrièretijgers, door Mischa van den Brandhof
Vacature
Stadstuin De Bosboom is per direct op zoek naar tijgerwormen voor een uitdagende functie in ons moestuinproject, waarbij duurzaamheid, permacultuur en innovatie centraal staan. Wil jij een steentje bijdragen aan een vruchtbare leefomgeving? Als bodemmedewerker ben je verantwoordelijk voor het verwerken van organisch materiaal in een van onze compostbuizen. Heb je geen werkervaring? Geen probleem, wij leren je alles wat je moet weten. Voordat je aan de slag gaat, krijg je een cursus composteren van onze ervaren teamleiders. Daarnaast organiseren we maandelijkse trainingen, zodat ook jouw ontwikkeling niet stil staat. Hoe ziet een werkdag eruit? Vroeg in de ochtend start je op locatie. Samen met je team recycle je groente- en fruitresten (geen citrusvruchten of exoten!) en lever je je vermicompost af in de plantenpot. Wie zoeken we? Je bent resultaatgericht, communicatief ingesteld en pro-actief. En liever niet allergisch voor appel, tomaat, selderij, pindadoppen of bloemblaadjes. Wat bieden we? Een flexibel contract met goede secundaire voorwaarden. En nog belangrijker, de beste koffie in de omtrek! Smaakt dit naar meer? Solliciteer dan snel.
Voor vragen kun je terecht bij onze recruiter A.W. Pier.
Gepost in Columns, Home
Plaats een reactie
Recensie Rotgeluk: «Meesterlijk in haar ironie.» – Mirjam Scholten
Over ‘Rotgeluk’ van Kristien De Wolf voor NBD | Biblion,
11 december 2017:
Verhalenbundel. In het titelverhaal denkt een man op opportunistische wijze zijn toekomst veilig te stellen als het bedrijf waar hij werkt wordt overgenomen en moet afslanken, maar zijn opzet mislukt jammerlijk. De tien verhalen verschillen zeer, maar gaan steeds over het lonkend geluk en dat geluk toch niet vinden of ernaast grijpen, door domme pech of ontoereikendheid. En toch blijft de hoop gloren. Een tante bezit een door haar familie felbegeerde ring die moeder krijgt, maar die wordt haar aan het eind van tantes leven weer ontnomen om aan een verre nicht te schenken. In een ander verhaal vindt een vrouw een lot, waarna haar groteske dromen met haar aan de loop gaan. De Vlaamse auteur (1969) is meesterlijk in haar ironie, waardoor niet alles hard aankomt maar je ook echt kunt lachen. Zelfs in het verhaal waarin een hardlopende man zó de strijd met zijn letterlijk protesterende lichaam aangaat dat hij er dood bij neervalt. Een aantrekkelijke, goed geschreven bundel.
Meer over Kristien De Wolf op de website van Uitgeverij In de Knipscheer
Gepost in Extaze-reeks
Plaats een reactie
De Belgische boekpresentatie Extaze-reeks nr. 4 en 5 in beeld
Op dinsdagavond 21 november vond in La Bal Infernal in Gent de ‘Belgische presentatie’ van de vierde en vijfde uitgave in de Extaze-reeks plaats.
Nadat Cor Gout Arjen van Meijgaard had geïnterviewd over zijn roman We hebben alles bij ons, ‘acteerde’ Francis Carron ‘De siel van de miert’, een kort, hilarisch verhaal van David van Reybrouck. Daarna sprak Cor Gout met Kristien De Wolf over haar verhalenbundel Rotgeluk.
De avond werd afgesloten met een optreden van Rik de Maré en Hendrik Wijnant (beiden gitaar en zang), die eigen composities, waarin invloeden van folk en psychedelica domineerden, ten gehore brachten. De teksten van leadzanger Rik de Maré waren poëtisch en een optreden in de Houtrustkerk (er wordt aan gewerkt) meer dan waardig. De (vlekkeloze) organisatie van de avond was in handen van Kristien De Wolf.
Gepost in Extaze-reeks, Home
Plaats een reactie
Rugpijn, door Christian Oerlemans
Van schrijven krijg je pijn in je rug. Dat zei de Portugese masseur die ik via onze hulp, de lieve Liberta, in haar huis mocht ontmoeten. Haar zoon Bruno. Zij is trots op hem, hij heeft iets bereikt en binnenkort zijn eigen massage salon. Sportmassage. Ook werkt hij in het Real Hotel in Olhão. Hij masseert toeristen die daar in de fitness ruimte hun spieren hebben verrekt. Hoe dan ook, Bruno legde uit dat drie spieren van de bil naar de achterzijde van het dijbeen een zenuw omklemmen. Die drie spieren worden door het zitten samengetrokken, verkleven dan en grijpen de zenuw in een pijnlijke omknelling. Nu moet ik strekken, veel strekken en dat vond ik zelfs als sportieve jongeling al moeilijk. Zo kom ik op de moeder van mijn eerste vriendin, zij zestien, de moeder denk ik nog geen veertig. Aantrekkelijk voor een adolescent. De moeder bedoel ik. Klein en slank, nog geen eenmeterzestig, haar borsten kwamen tot mijn middenrif, maar daar wil ik het niet over hebben. Die moeder legde met gestrekte elegante damesbenen haar handen plat op de grond. Nooit aan sport gedaan. Maar wel soepele bilspieren. Enfin, Bruno masseerde dus mijn bilspieren boven in het huis van zijn moeder, zijn tijdelijk onderkomen tot zijn salon gereed is. Hij moet het pand eerst nog vinden.
Moeder Liberta werkt overal waar zij gevraagd wordt – en dat is overal – voor vijftig euro per dag en doet dan het hele huis inclusief de was en het strijkgoed en veegt achteraf nog even je straatje. Portugezen kunnen heel hard werken. Of helemaal niet. Zij behoort tot de middenklasse met een eigen huis en een Daihatsu. Die middenklasse is groot in Portugal, het land overigens dat van de recessie in 2008 een kans heeft gemaakt. Met Europese steun, dat weten we. Maar in nog geen tien jaar heeft hier een ware omwenteling plaats gevonden. Oude boomgaarden bloeien weer, in het prachtige landschap zijn eindeloze plastic kassen verrezen voor frambozen en aardbeien, zelfs de olijven worden weer geplukt. Elke winkelier en kleine ondernemer die vroeger alles zwart deed heeft nu – verplicht – een kassa aangekocht (800 euro) die rechtstreeks is aangesloten op de computer van de belastingdienst (finanças). Op elke rotonde staat een politiecordon vrachtwagentjes te controleren en wee de chauffeur die geen vrachtbriefje heeft met informatie over zijn lading. Controle controle. En veel papier. Alles moet minstens in drievoud. Portugal is het land van de drie P’s: papel, papel, papel.
In onze kleine dorp zijn inmiddels drie pinautomaten, waaronder een chique internationale ATM waar je zelfs 400 euro kunt pinnen. Bij de gewone ‘Multibanco’ krijg je niet meer dan 200 euro, in briefjes van 10. De ATM geeft vijftigjes, dat is de vooruitgang hier. Voorts drie bakkers, met terras en espresso, want zonder koffie kan een Portugees niet. Elke supermarkt heeft een espressobar. Probleem van deze ontwikkeling is, dat niemand meer tijd heeft. Overal wordt gebouwd en al die staketsels die in 2008 schielijk verlaten werden, zijn of worden nu afgebouwd. Gevolg is – bijvoorbeeld – dat onze tuinman, die ook klusjesman is, de afgelopen tijd steeds minder kwam opdagen. Hij beloofde te komen, maar kwam niet. Dit is overigens een Portugese eigenschap. Na enig doorvragen gaf hij toe elders te werken, waar een schuur werd gebouwd. Door hem. Ter compensatie voor zijn afwezigheid bracht hij op zondagmiddag een grote plastic zak met varken. Zwart varken nog wel. Hij liet me een foto van het nog levende beest zien, vlak voor de slacht vereeuwigd op zijn nieuwe mobiele telefoon. Ja hij had drie grote en vijf kleine varkens. Ook nog wat schapen. En kippen natuurlijk.Wees niet verbaasd, hier in het landelijke heeft menige Portugese familie al generaties lang een huisje en een landje met groente, fruitbomen en beesten om op te eten. En honden om te bewaken en katten om te aaien. Portugezen zijn best een diervriendelijk volkje, hoewel ze een hekel hebben aan de wilde zwijnen die er – inderdaad – een zwijnenboel van maken en menig landje omploegen teneinde kruipend ongedierte te verorberen. Gevaarlijk, zegt Helder, mijn tuinman. ’s Nachts je hek dicht doen. Hij schiet ze ook, heeft een jachtgeweer in zijn Opeltje liggen. Volgens mij jagen de meeste Portugezen hier zonder vergunning, zoals ze ook Medronho (vuurwater) stoken zonder vergunning.
Om op Bruno terug te komen, hij masseerde mij in een reserveslaapkamer bij moeder thuis. De familie woont beneden, in een aardige vrijstaande eengezinswoning met veel marmer. Dat was goedkoop bouwmateriaal hier, maar wordt ook duurder. Er zijn enorme marmergroeven in midden Portugal (Estremoz) waar Carrara marmer wordt opgegraven, dat wil zeggen, het Estremoz marmer wordt naar Italië vervoerd en dan van daaruit gedistribueerd. Bruno ging mij voor naar boven, waar zich een volledig appartement ontvouwde met een keuken als voor een jeugdherberg. Alles fraai betegeld. Staat gewoon leeg. Ja zegt Liberta, het is wel veel werk om het allemaal schoon te houden. Veel Portugezen hier zijn rijker dan ze eruit zien.
Een goede vriend van mij genaamd Simon, die hier al veertig jaar woont, zegt dat alle Portugezen ‘schrapers’ zijn, het woord uitgesproken met een harde ch en een lange á. Het is niet geheel onwaar. Men is zuinig hier. Van oudsher nodig geweest om te overleven. Portugal is natuurlijk nooit een land van luxe geweest. Ja, in de tijd van Magelhàes, zeventiende eeuw, daar praten ze nu nog over.
In Portugal zijn ook slechts twee echte steden, Lissabon en Porto. Lissabon is tegenwoordig een toeristentrekker vergelijkbaar met Amsterdam. Niet zo’n gekke vergelijking overigens, want je kunt er ook alles te voet doen en er wonen nog geen 600.000 mensen in de stad zelf. Voorheen was alles Lissabon oh Lissabon, elke Fado bezingt de stad en als een Portugees het heeft over zijn stad bedoelt hij Lissabon. Je kunt je voorstellen dat Porto jarenlang jaloers was, het miskende broertje, of zusje zo je wilt. Ze hebben namelijk ook een rivier en ook een haven en ook mooie monumentale gebouwen waaronder de imposante Sé (kathedraal). Vergeleken met andere Europese ‘grote’ steden is Porto een klein stadje, met naar ik meen rond 300.000 inwoners. Ik was er in 2002 met een boot en kon toen op de rivier ankeren bij de beroemde brug van Gustave Eiffel, Verwaarloosde kades, een paar oude Port-schepen voor de wal bij Vila Nova de Gaia aan de overkant, over het algemeen veel rust en vervallen historie. Porto werd in de 12e eeuw een stad maar ontwaakte pas eind vorige eeuw. En nu is Porto ineens bezig met een inhaalslag om Lissabon naar de kroon te steken. Een drukte van jewelste. Overal terrassen, een levendig havenfront langs de rivier, bootjes vol vrolijke mensen scheren over het water als opgewonden waterjuffers. Ineens is Porto the place to be, als ik tenminste de jeugdige Portonezen mag geloven. Het vibreert, het zingt. Overal wordt gerestaureerd. Winkeltjes, restaurants, grand café’s zoals het schitterende fin de siècle etablissement Majestic, majestueus inderdaad en volledig authentiek.
Goed, genoeg hierover, dit is geen reisbrochure. Hoewel? Nog een tip voor een bezienswaardigheid hier: Fátima. Dit bedevaartsoort ligt in de buurt van de beroemde stad Coimbra die tot de ‘grote’steden wordt gerekend met rond 100.000 inwoners en de oudste universiteit van Europa. Het is honderd jaar geleden dat de maagd Maria in het gehucht Fátima – vernoemd naar een Moorse prinses – maar liefst zes keer verscheen aan drie herderskinderen; Lucia, Jacinta en Francisco. Eenzelfde verhaal als van het herderinnetje Bernadette in Lourdes, vijftig jaar daarvoor. Herders spelen altijd een belangrijke rol in heilige verhalen. Maria verscheen op een wolk en stond boven op een eikenboompje. Helaas is dat boompje verdwenen, maar er staat nu een nieuw boompje achter de gebedsruimte. Ik ga er niet te veel over uitweiden, wie geïnteresseerd is in religieuze merkwaardigheden gaat er zelf maar naar toe. Bovendien is er een mooie website. In tegenstelling tot het industriële zorgcomplex van Lourdes is Fátima architectonisch gezien de moeite waard. Ongelofelijk dat er op basis van de – volgens mij – hallucinaties van herderskinderen zulke enorme projecten worden neergezet. In Fátima hangt ter ere van het honderdjarig bestaan een reuzenrozenkrans tussen hoge masten als een erepoort. Er is een prachtige zaal waar men kan bidden voor de vrede. Er is een plek waar men een kaars kan aansteken. Honderden kaarsen versmelten hier tot een vurig vlammend en rokend spektakel. Er zijn ook kaarsen in de vorm van menselijke lichaamsdelen, waaronder zelfs een vrouwenborst. Voorts dient men kruipend de gebedsruimte te bereiken. Hiertoe is een smal betonnen voetpad – kniepad – aangelegd met een lengte van ruw geschat ruim honderd meter. De meeste kruipenden zijn sportief gekleed en dragen moderne kniebeschermers, zoals je die ziet bij handballers, skaters en stratenmakers.
Vroeg ik aan Bruno of kruipen goed is voor de rug. Nee zei hij, alleen voor het geloof.
Gepost in Column Oerlemans
Plaats een reactie
GOED NIEUWS!
Met genoegen en ook met enige trots kunnen wij melden dat het Nederlands Letterenfonds heeft besloten Extaze alsnog een subsidie van € 19.000 voor twee jaar te verlenen. De commissie van beroep toonde begrip voor onze bezwaren tegen de aanvankelijke afwijzing en sprak zijn waardering uit voor het papieren tijdschrift,
de website en alle omliggende activiteiten.
Wij danken de abonnees die ons in de moeilijke tijden voorafgaand aan deze herziening moreel en in sommige gevallen ook financieel hebben gesteund.
E X T A Z E I N 2 0 1 8
De thema’s voor de nummers 25 en 26 van Extaze zijn ‘ontheemd’ en ‘teksten die bijten’.
De planning voor deze twee nummers is als volgt:
Extaze 25: ‘Ontheemd’
Deadline bijdragen: 15 januari
Extaze in de Houtrustkerk: 1 maart
Extaze 26: ‘Teksten die bijten’
deadline bijdragen: 23 april
Extaze in de Houtrustkerk: 7 juni
Gepost in Home
Plaats een reactie
