Wie de laatste Extaze in Pulchri (7/11/13) bezocht heeft, zal zich zorgen hebben gemaakt om Esther Didden. Ze stond geprogrammeerd voor de column, direct na de pauze, maar op het moment suprème was er van Esther geen spoor te bekennen. Niks voor haar, wist iedereen die haar kende, het moest overmacht zijn. En dat was het. Gelukkig was er niets mis met Esther en alleen maar met haar auto. Die was vastgelopen op de Zuid Hollandlaan en wel zodanig dat hij weggesleept moest worden.  Auto en bestuurder mee naar de berging en toen alles goed en wel afgehandeld was, was het publiek van Extaze in Pulchri al op weg naar huis. Bij de volgende Extaze in Pulchri zal Esther er wel bij zijn. Haar column zal dan het thema van die avond volgen: jeugd. Wie benieuwd is naar de ‘vastgelopen’ column, afgestemd op het thema van Extaze 8, ‘de biograaf’, kan de tekst hieronder lezen.

Loeren door een sleutelgat

Als je niet door een sleutelgat wil loeren, moet je geen biograaf worden.
Volgens Elsbeth Etty althans.
Mocht je als biograaf af en toe met het zweet in je handen staan van wat je leest in een dagboek, in een brief (die dus niet aan jou gericht is), bedenk dan dat een gezonde dosis voyeurisme er bij hoort.

Op de kunstacademie hier in Den Haag heb ik nog les gehad van Joseph Cals, hij heette ook wel Jakhals. U begrijpt, ik refereer nu aan een geliefde van Gerard Reve. Biograaf Nop Maas zag door het sleutelgat van Gerard Reve niet alleen Jakhals, maar ook Teigetje en Woelrat. En uiteraard Matroos Vos (Joop Schafthuizen) met wie Maas het flink aan de stok kreeg. Het derde deel van de biografie over Gerard Reve wist Schafthuizen lang tegen te houden, maar het is uiteindelijk toch verschenen met aanpassingen van Schafthuizen, die blijkbaar geen geldbedragen in het boek wilde hebben. Daarom heeft hij alle cijfers laten veranderen in sterretjes, voorafgegaan door het florijn-teken. Maar geld wordt niet altijd uitgedrukt in getallen en daar dacht Schafthuizen niet aan. Dat levert bijzondere citaten op:

Reve vroeg fl *** voorschot. Hij nam geen genoegen met minder en week geen centimeter af van het standpunt dat het contract pas geldig was na betaling van dit bedrag. […] Half januari 1989 Reve had nog steeds geen contract getekend. Solleveld had haast en ging door de knieën: Reve kreeg zijn anderhalve ton.

Goed, genoeg gegluurd. Een goede biografie staat boven de roddel uiteraard, het gaat in zekere zin om waarheidsvinding.

Maar wat als je onderwerp het met de waarheid niet zo nauw neemt?
Schrijfster Annie Romein-Verschoor bekende in haar memoires Omzien in verwondering dat ze ooit een hond vermoordde. De hond van de buurvrouw. Ze doodde hem tijdens de Hongerwinter omdat dat beest te eten kreeg. Ze haatte die hond.
Dit verhaal komt niet voor in de biografie over Annie Romein-Verschoor. De moord op de hond kreeg de biografe door geen enkele bron bevestigd. De memoires zijn uiteindelijk helemaal niet gebruikt. Ze bleken veel te onbetrouwbaar.

En wat te denken van Boudewijn Büch? In de zomer van 2011 stond er een vacature in de krant, er werd een biograaf voor Boudewijn Büch gezocht. De Werkgroep Biografie Boudewijn Büch zocht een biograaf die als een detective te werk kon gaan. De werkgroep formuleerde het zo: om de feiten en fictie die Boudewijn zelf door elkaar haalde te ontrafelen, heb je een detective nodig.

Eva Rovers, die eerder een biografie over Helene Kröller Müller schreef, kreeg deze job.
Bij Pauw en Witteman vertelde ze dat Boudewijn Büch haar werk heel goed heeft voorbereid. Hij is er zelf altijd van uitgegaan dat er een biografie over hem gemaakt zou worden. Hij had een keurig alfabetisch geordend archief achtergelaten. En op kaarten of brieven waarop een datum ontbrak heeft hij die door middel van memo’s later toegevoegd.

Arnon Grunberg heeft in 2011 zijn archief aan de Universiteit van Amsterdam in bruikleen gegeven. Grunberg’s archief bestaat uit notitieblokjes, correspondentie- en promotiemateriaal. De toekomstige biograaf van Grunberg treft dus ook goede voorbereidingen aan. De spreker vanavond na mij (Vic van de Reijt) was de uitgever van Grunberg en hij bezocht dit archief, zo zag ik op internet, Aan het eind van het filmpje verzucht hij, met het adresboekje van Grunberg in zijn hand: die arme biografen moeten allemaal gaan reconstrueren wie dit zijn.
Als ik mocht kiezen door wiens sleutelgat ik zou willen loeren, dan kies ik… Piet Mondriaan.

Maar ik zou het heel lastig krijgen als biograaf, want Mondriaan was op zijn mildst gezegd geen archivaris zoals Büch of Grunberg. Hij vernietigde de brieven die hij kreeg na ze gelezen te hebben. Er is vrijwel geen beeldmateriaal van hem en slechts enkele van zijn brieven van Mondriaan zijn bewaard gebleven. Even een leuk biografisch feitje: Piet Mondriaan heeft hier in Pulchri geëxposeerd. Van 10 december 1929 tot en met 5 januari 1930.

Ook timing is trouwens voor een biograaf belangrijk, want ik kan mooi dromen over het schrijven van een biografie over Mondriaan, iemand anders, namelijk Leon Hanssen van de Universiteit in Tilburg, is er al jaren mee bezig. Ik kijk er reikhalzend naar uit.