Beste lezer,
Een groet is een geritualiseerd gebaar, het passeergroeten een belangrijk intermenselijk gebeuren. Mensen die elkaar in meerdere of mindere mate kennen, en elkaar tegenkomen, plegen elkaar te groeten. Of niet.
Dit al dan niet groeten (en de wijze waarop) is aan allerlei regels gebonden. Mensen bevinden zich regelmatig in een zogeheten groetpositie. Dit is een situatie waarin de meerderheid der mensen vindt dat je elkaar – alle omstandigheden in acht nemend – behoort te groeten. Gevallen waarbij mensen niet groeten omdat ze elkaar geen knip voor de neus waard vinden, of elkaar de hersens wel kunnen inslaan, worden dus buiten beschouwing gelaten. Deze groetpositie is het centrale begrip in het groetdenken. Het niet-groetpositie conform gedrag is een groot maatschappelijk probleem.
Als we het groeten nader analyseren, komen we tot het volgende. Hoe begint het groetritueel? Stel iemand groet je, en je kunt nog op tijd teruggroeten. Dan doe je dat. Dit nodigt uit om bij de volgende ontmoeting het initiatief tot groeten te nemen. Je hebt er vertrouwen in dat de groet zal worden beantwoord. En dat gebeurt dan ook. Je maakt op deze wijze een groetafspraak.
Een afspraak kan openlijk, dan wel stilzwijgend tot stand komen. Dus ook de groetafspraak. Er is een groetafspraak, dus er is ook een niet-groetafspraak. Als je iemand nadert met wie je een niet-groetafspraak hebt, kun je allebei het hoofd afwenden. Je ziet elkaar toevallig even niet.
We onderscheiden de groetafspraak en de groetrelatie. Wanneer gaat een groetafspraak over in een groetrelatie, en wat zijn de kenmerkende verschillen? De groetrelatie is uitbundiger, gaat wederzijds gepaard met tenminste een brede glimlach, en is alleen uitdrukkelijk af te spreken.
Dan is er nog de groetfrustratie: je bent in een wilde bui en denkt: ik neem het initiatief om iemand voor het eerst te groeten. Deze groet wordt met kennelijke opzet niet beantwoord. Je neemt je voor deze persoon nooit meer te groeten. Soms is het bij buren maar moeilijk een complete complottheorie te onderdrukken: heeft de niet groetende buurman van een andere buurman iets negatiefs over jou gehoord? Deze lariekoek zou dan voetstoots als waar zijn aangenomen, zonder het bij jou te toetsen.
Het groeten van bekenden of buren geschiedt in allerlei vorm. Het varieert van (ook nog) groeten als de ander je niet heeft gezien, zodat je moet roepen om diens aandacht te trekken, tot alleen groeten als dit niet is te ontlopen. Een voorbeeld van de eerste vorm: een moeder of vader van jonge kinderen die met haastige spoed op de fiets springt om een kind weg te brengen, wordt vanaf een afstand feilloos door een andere jonge ouder uit de straat gedetecteerd en begroet. Een voorbeeld van de tweede vorm: je komt elkaar op de stoep tegemoet, en je kan echt geen excuus bedenken om het hoofd af te wenden of om snel nog even de straat over te steken.
Ook rond de werkplek zie je variëteiten. Enerzijds heb je de collega waar je lang geleden eens mee kennis maakte, al was het maar op een enkele cursusdag, die jou nog steeds vriendelijk groet. Ik heb zelfs een groetafspraak met enkelen die ik nimmer heb gesproken! Anderzijds is er de naaste collega, met wie je de dag daarvoor nog een prettig gesprek had, maar die nu langs jou loopt alsof hij je nog nooit heeft gezien.
Is het zo dat je bij het groeten “krijgt wat je geeft”? Nee, niet altijd. Er gaat veel mis bij het groetritueel. Zoals gezegd: het niet-groetpositie conform gedrag is een groot maatschappelijk probleem. Als er een tijdelijk manco is, kan men nog wel denken aan een groetgriepje. Bij wat ernstiger gevallen is er sprake van een groetapraxie, mogelijk veroorzaakt door zware dys-empathie.
Misschien zijn er in het land al initiatieven tot verbetering genomen, is ergens al een plan van aanpak opgesteld. Helpt wellicht een overheidsspotje “Groeten moet”, of wil iemand “Groeten voor dummies” aan de schier oneindige boekjesreeks toevoegen? Is het politiek een haalbaar idee om een groetplicht in te stellen, en een niet-groetboete te heffen? Mogelijk heeft het plaatsje Groet groetbepalingen in de APV opgenomen, of wordt ergens al de groetknoet gehanteerd. Misschien kunnen bepaalde mensen voor een leergang groeten naar een Groetacademie worden gezonden. Is er in de Groetpolder niet al een groet-zorgboerderij, waar een Moaj- of Morrie-module wordt gegeven?
Als we de wereld willen verbeteren, laten we dan beginnen met het groetgedrag.
Met vriendelijke groet,
Michiel Hanon
