Op donderdag 7 februari werd de nieuwe Extaze: ‘Blokken’
gepresenteerd in de Houtrustkerk in Den Haag.
Blokken
ESSAYS
In haar essay ‘Verboden zones’ associeert Artien Utrecht ‘de verboden zone’ in
Andrei Tarkowsky’s film Stalker met de totalitaire staat die F. Bordewijk beschrijft in zijn korte roman Blokken (1931). De rode draad in beide kunstwerken betreft fundamentele sociale botsingen die door de geschiedenis heen onopgelost zijn gebleven, zoals daar zijn: sociale ongelijkheid, de spanning tussen individualiteit en collectiviteit en die tussen
secularisme en godsdienst.
Net als in Paul van Ostaijen’s toekomstgroteske ‘De stad der opbouwers’ (1932) zien we
in Blokken hoe architectuur en ideologie met elkaar kunnen versmelten en hoe
bouwcomplexen bepaalde denksystemen kunnen weerspiegelen, betoogt
Thomas Pierrart in ‘Van Blokken tot brokken’.
Bij Herman van Bergeijk vinden we deze visie terug: door de scherpe staccato-achtige schrijfstijl wordt Blokken wel gezien als een novelle die de nieuwe zakelijkheid verbeeldde in de bouwkunst (sinds 1925 vanuit Duitsland tot in Nederland doorgedrongen).
Maar, vervolgt hij, de afstandelijkheid van de reportage ontbreekt. De auteur
neemt een standpunt in dat je anti-utopisch, sciencefictionachtig en romantisch-
expressionistisch kunt noemen.
Leo Oorschot bevindt zich niet ver van deze visie waar hij schrijft dat Bordewijk zich
lijkt te mengen in een architectenstrijd die in 1928 werd gevoerd tussen voorstanders van de collectivisatiebouw (bij Bordewijk: discipline, tucht, geschiedenisloosheid,
individuloosheid en collectivisatiedrift) en esthetici die geen afstand wensten te nemen van de waarden van het fin de siècle.
Blokken, zo begint Boris van Meurs zijn verhandeling ‘Systeem, mens, ding’,
is een boek over systemen en de rol van het individu daarin. In deze relatie lijken de
dingen te worden teruggedrongen tot de ruimte van strikte functionaliteit. Maar kan
het ding hier niet centraal gesteld worden? Is hun werking werkelijk altijd te voorspellen?
KORTE VERHALEN
Helge Bonset
J.I. Clément
Guido Eekhaut
Mark de Haan
Boudewijn van Houten
Rob Verschuren
GEDICHTEN
Jeanet Kingma
Bert Struyvé
BEELD
Viktor Hachmang
Vormgeving binnenwerk, omslag en omslagafbeelding: Els Kort
