Magie en verlies
There’s a bit of magic in everything
And then some loss to even things out
Lou Reed
In het laatste Extazenummer van dit jaar willen we het themagedeelte wijden aan twee bijzondere begrippen: magie en verlies. Het gaat om samenhang én spanning tussen deze beide.
De titel is ontleend aan Lou Reed’s album Magic & Loss (1992). Daarin bezingt de in 2013 overleden Reed het verlies van twee vrienden, door telkens de magie van hun leven tot in hun sterven te belichten. In onze cultuur wordt verlies doorgaans als iets negatiefs geduid, en wordt het tegenover vervulling en winst geplaatst. Reed zoekt eerder naar een balans tussen beide ervaringen. Hoe kan verlies een magische glans krijgen? En wat te denken van melancholie? Is dat de ervaring die het midden houdt tussen magie en verlies, hoogte- en dieptepunt? Misschien wordt in Reed’s legendarische Perfect Day (1972) verklankt wat Walter Benjamin de geluksdimensie van melancholie noemde.
De filosoof Georges Bataille schreef al in de oorlogsjaren over de kracht en zelfs de ‘gift’ van het verlies, zoals dat in de ervaring van extase, van kick en roes, van geweld en verspilling, maar ook in de erotische en de religieuze ontmoeting met het transcendente naar voren komt. In onze tijd spreekt de filosoof Charles Taylor over de balans tussen het ‘omsloten’ en het ‘poreuze’ zelf, een balans die kenmerkend zou zijn voor de moderne mens, maar die tegelijkertijd dikwijls verstoord raakt.
Een tweede grootheid uit de popmuziek overleed eveneens recentelijk: David Bowie. Ook hij zoekt in veel van zijn werk naar een nieuwe samenhang tussen magie en verlies, zoals tot uitdrukking komt in zijn versie van de Nina Simone song Wild is the Wind (1976), in de raadselachtige figuur van Major Tom in zijn werk, en meer algemeen in de manier waarop hij zichzelf steeds verloor in vele avatars. Zijn laatste album, uitgebracht enkele dagen voor zijn dood in 2016, presenteert het verlies als een ‘black star’.
We willen verlies en zijn magische kanten zowel letterlijk nemen als figuurlijk. Letterlijk: het verlies van het leven, van een dierbare, de dood. Figuurlijk: verlies als de tijdelijke opgave van controle over het leven, zoals in de sensatie van extase, hallucinatie, pijn, risico.
